Birçok insan, yaşı fark etmeksizin, diş hekimine gitmekten korkar veya endişe duyar. Bu durum dental fobi, diş hekimi fobisi veya dental anksiyete olarak tanımlanır. Genellikle çocukluk çağında yaşanılan travmatik diş hekimi deneyimleri bu korkuların esas sorumlularıdır. Diş hekimi fobisini yenmek için işe “Korku” ve “Fobi” kavramlarını birbirinden ayırarak başlamak gerekiyor. Diş hekimi korkusu, yaşadığımız diğer tüm korkular gibi esas olarak mantık dışı varsayımlara ya da yanlış duyumlara dayanıyor. Bu korku, doğru bilgilendirme ve sağlıklı bir hekim- hasta ilişkisi ile aşılabilen doğal bir tepki sürecidir.

Diş hekimi fobisi ise, korkunun bir üst kademesi olarak düşünülebilir. Kişi bu davranış şeklinde olaylardan saklanmakta, ciddi bir rahatsızlığı olsa bile sıkıntılarını bastırarak kendinden ve mevcut sorunundan kaçma eğilimi göstermektedir. Ancak çoğu zaman bu kaçış eylemi, hastayı içinden çıkılması çok daha güç durumlara sokabilmektedir. Örneğin küçük bir dolgu tedavisi ile çözülebilecek basit bir çürük zamanla ilerleyerek, kanal tedavisi ya da daha ileri durumlarda dişin çekimine sebep olabilmektedir. Bu durum hastanın tedavisini hem maddi hem de manevi olarak daha komplike ve zahmetli bir hale dönüştürmektedir.

Dental fobinin nedenleri;

• Anestezinin yeterli olmadığı yıllarda diş hekimine giden özellikle çocuk yaştaki hastaların yaşadıkları yüksek acı hissi.
• Diş hekiminin sert ve kaba mizaçlı davranışları
İşlem yapılırken ve işlemden sonra acıyacak korkusu
• İğne korkusu
• Halk arasında yayılan söylemlerden etkilenme
• Utanma hissi
• Savunmasız kalma ve kontrol kaybı korkusu

Çocuklarda dental fobinin nedenleri;

• Çocukların zorla diş hekimine götürülmesi
• Çocuklar herhangi bir yaramazlık yapıtığında anne babaların dişçiye götürmekle tehdit etmesi
• Çocuklar üzerinde kullanılan yanlış yönlendirmeler de onlarda psikolojik bir baskıya sebep olabilmektedir.

Sanılanın aksine diş hekimi fobisi toplumumuzda çok yaygındır. Yapılan araştırmalarda ülkemizde yetişkin popülasyonda diş hekimi fobisinin görülme sıklığı % 20’den fazla olduğu belirtilmiştir. Bu da her beş kişiden birinde bu fobinin var olduğu anlamına gelmektedir. Yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da dental korku, kaygı ve davranış idaresi problemlerine sıklıkla rastlanılmaktadır.

Yetişkinlerde Dental Fobi Tedavisi

Yetişkin bireylerde diş hekimi fobisinin tedavisinde çeşitli yöntemlerden yararlanılmaktadır. Hangi tedavinin seçilmesi gerektiği, korkunun/kaygının reaksiyon derecesine ve sonucuna bağlıdır. Diş hekimi fobisi olan kişiler, bu fobiyle başa çıkabilmek ya da yenebilmek için uzman bir danışman/psikologdan yardım almaları kendileri için daha doğru olacaktır.

Hafif-basit durumların aşılmasında esas rol diş hekimine düşmektedir. Hekim-hasta arasında güvenin sağlanması birincil öncelik olmalıdır. Bunun için hastanın tedavi öncesinde; tedavi sırasında yapılacak işlemler, hastanın bu işlemler sırasında ne hissedeceği-duyacağı ve tedavi sonrası dikkat etmesi, uygulaması gereken şeyler hakkında ayrıntılı bir şekilde bilgi verilmesi korkunun/kaygının azaltılmasında çok önemlidir.

Kişinin fobisinin daha şiddetli olduğu durumlarda yine uzman bir danışman/psikolog tarafından uygulanan davranış terapisi tercih edilmektedir. Davranış terapisi korku ve kaygının azaltılmasında kullanılan etkili bir yöntemdir. Eğer bireyin dental fobisi ve bu duruma verdiği reaksiyonlar çok daha şiddetli ise böyle durumlarda bilişsel davranışçı terapiye (BDT) baş vurulması gerekebilir. BDT, kişilerin yanlış veya olumsuz düşüncelerin farkına varmasına yardımcı olur, böylece zorlu durumları daha net görebilmesine ve bunlara daha etkili bir şekilde yanıt verebilmesini sağlamaktadır. Şiddetli dental fobi durumlarının çözülmesinde sıklıkla tercih edilebilmektedir.

Çocuklarda Dental Fobi Tedavisi

Çocuklarda diş hekimi korkusunu yenmenin ya da bu korkunun oluşmasını önlemenin en etkili yolu her sağlık sorununda olduğu gibi öncesinde önlem almaktır. Çocuklarınızı herhangi bir problemi olmadan önce bir diş hekimine ziyarete götürmeniz diş hekimini ziyaret edip ortamı tanıması, diş hekimini tanıması, diş hekimiyle bir bağ kurması ve kullanılan aletleri tanıması çocuğun diş hekimi korkusu oluşmasına engel olacaktır. Eğer en başta bahsettiğimiz yaygın anksiyete veya özgül fobilere bağlı bir diş hekimi korkusu söz konusu ise çocukta bu korku ilerde daha büyük bir soruna yol açmadan uzman bir pedagog yardımıyla çözülmesi gerekmektedir.

Uzm. Psk. Dan. Ayşen Arslan